Nurettin Öztatar
Türkiye İstatistik Kurumu, 2009-2019 yıllarını kapsayan KOBİ İstatistikleri Raporunu açıkladı.
KOBİ’lerde girişim sayısı 2009 yılında 2 milyon 625 bin iken, 2019 yılında 3 milyon 221 bin’e yükseldi. 2009 yılında 2 milyon 468 bin olan girişim sayısı, 2019 yılında 2 milyon 979 bin’e yükselirken, küçük ölçekli girişimlerde 2009 yılında 132 bin olan girişim sayısı, 2019 yılında 208 bin oldu. Orta ölçekli girişimlerde ise 2009 yılında 26 bin olan girişim sayısı, 2019 yılında 34 bin’e yükseldi. İmalat sektöründe KOBİ girişim sayısında dönem boyunca bir artış görülürken, büyük ölçekli girişimlerde 2017 yılına kadar artış oldu, 2018 yılında önemli bir düşüş yaşandı. İnşaat sektöründe; KOBİ’lerde 2018 yılına kadar devam eden artış, 2019 yılında azaldı. Büyük ölçekli girişimlerde ise, 2017 yılına kadar devam eden artış 2018 yılından itibaren azalmaya başladı.
En fazla KOBİ’nin bulunduğu kentler, 797 bin 302 girişimle İstanbul, 235 bin 552 girişimle Ankara, 204 bin 822 girişimle İzmir, 133 bin 644 girişimle Antalya ve 129 bin 83 girişimle Bursa oldu.
KOBİ’lerde toplam üretim değeri 2009 yılında 465 milyar TL iken, sürekli artış göstererek 2019 yılında 2 trilyon 340 milyar TL’ye yükseldi. KOBİ’lerde ölçek dağılımında en yüksek üretim değeri orta ölçekli girişimlerde iken, 2009 yılında 180 milyar TL olan değer, 2019 yılında 980 milyar TL oldu. Küçük ölçekli girişimlerde 2009 yılında 155 milyar TL olan üretim değeri 2019 yılında 828 milyar TL oldu. Mikro ölçekli girişimlerde ise, 130 milyar TL olan değer, 2019 yılında 533 milyar TL’ye yükseldi.
KOBİ’lerde mal ve hizmet satın alışları 2009 yılında 823 milyar TL iken, sürekli artış göstererek 2019 yılında 4 trilyon 73 milyar TL’ye yükseldi. KOBİ’lerde toplam ciro ise 2009 yılında 909 milyar TL iken, sürekli artış göstererek 2019 yılında 4 trilyon 507 milyar TL’ye yükseldi.
2015-2019 yılları için KOBİ’lerde gelir tablosu kalemleri incelendiğinde; net satışlar 2015 yılından 2019 yılına yaklaşık 2 kat artarak 1 trilyon 963 milyar 431 milyon TL’den 4 trilyon 172 milyar 697 milyon TL’ye yükseldi. 2015 yılında 197 milyar 829 milyon TL olan yurtdışı satışlar yaklaşık 3 kat artarak 2019 yılında 556 milyar 996 milyon TL’ye yükseldi. Rapora göre, KOBİ’lerin dönem net kârı 2015 yılından 2019 yılına dalgalı bir seyir izledi. 2016 yılında 8 milyar 471 milyon TL ile en düşük değerde olan kâr, 2019 yılında 103 milyar 203 milyon TL oldu.
11 milyon 329 bin kişi çalışıyor
KOBİ’lerde çalışan sayısı 2009 yılında 7 milyon 650 bin iken, 2019 yılında 11 milyon 329 bine yükseldi. KOBİ’lerde ölçek dağılımında çalışan sayısı en fazla mikro ölçekli girişimlerde olurken, Mikro ölçekli KOBİ’lerde 2009 yılında 4 milyon 40 bin kişi çalışıyorken, bu sayı 2019 yılında 5 milyon 620 bin çalışana yükseldi. Küçük ölçekli girişimlerde 2009 yılında 1 milyon 997 bin olan çalışan sayısı, 2019 yılında 3 milyon 111 bin oldu. Orta ölçekli girişimlerde ise 2009’da 1 milyon 614 bin olan çalışan sayısı, 2019 yılında 2 milyon 598 bine yükseldi.
Toplam çalışanlar sayısının dağılımına bakıldığında ise çalışanların %72,4’ünün KOBİ’lerde ve %27,6’sının büyük ölçekli girişimlerde olduğu görüldü.
KOBİ’lerde personel maliyetleri 2009 yılında 65 milyar TL iken, 2019 yılında 361 milyar TL’ye yükseldi.
Çalışan başına katma değer
KOBİ’lerde çalışan başına katma değer 2009 yılında 15 bin TL iken, 2019 yılında 54 bin TL’ye yükseldi. KOBİ’lerde ölçek dağılımında çalışan başına katma değer en fazla orta ölçekli girişimlerde oldu. 2009 yılında 29 bin TL oan çalışan başına katma değer orta ölçekli KOBİ’lerde 2019 yılında 108 bin TL’ye yükseldi. Küçük ölçekli girişimlerde 2009 yılında 19 bin TL olan çalışan başına katma değer, 2019 yılında 66 bin TL oldu. Mikro ölçekli girişimlerde ise, 8 bin TL’den, 2019 yılında 22 bin TL’ye yükseldi.
Çalışan başına katma değerin 2009 yılından 2019 yılına değişimi raporda şöyle sıralandı:
- İmalat sektöründe KOBİ’lerde 18 bin TL olan çalışan başına katma değer, 67 bin TL’ye yükseldi. Büyük ölçekli girişimlerde ise, 63 bin TL olan değer, 209 bin TL’ye yükseldi.
- İnşaat sektöründe KOBİ’lerde 14 bin TL olan çalışan başına katma değer, 44 bin TL’ye yükseldi. Büyük ölçekli girişimlerde ise, 53 bin TL olan değer, 204 bin TL’ye yükseldi.
- Toptan ve perakende ticaret sektöründe KOBİ’lerde 14 bin TL olan çalışan başına katma değer, 50 bin TL’ye yükselirken, büyük ölçekli girişimlerde ise, 66 bin TL olan değer, 167 bin TL’ye yükseldi.
- Ulaştırma sektöründe KOBİ’lerde 11 bin TL olan çalışan başına katma değer, 33 bin TL’ye yükseldi. Büyük ölçekli girişimlerde ise, 66 bin TL olan değer, 208 bin TL’ye yükseldi.
Rapora göre, Türkiye’de çalışan başına katma değer 88 bin 519 TL. KOBİ’lerde çalışan başına katma değer ise 53 bin 791 TL. Çalışan başına katma değer en fazla 179 bin 439 TL ile büyük ölçekli girişimlerde. Büyük ölçekli girişimlerden sonra çalışan başına en yüksek katma değer 107 bin 947 TL ile orta ölçekli girişimlere ait.
KOBİ’ler ne kadar ithalat ve ihracat yapıyor?
Raporda KOBİ’lerin toplam ihracat değerleri, büyüklük grupları ve yıllara göre inceleniyor. 2013 yılında sırasıyla 57 milyar ve 100 milyar dolar olan KOBİ ve büyük ölçekli girişimlerin ihracat değerleri, 2019 yılında KOBİ’lerin ihracat miktarı 65 milyar dolara ve büyük ölçekli girişimlerin ihracatı da 113 milyar dolara ulaştı.
Toplam ithalat değerlerine bakıldığında ise 2013-2019 dönemi için büyüklük gruplarına göre incelendiğinde; 2013 yılında sırasıyla 48 milyar dolar ve 189 milyar dolar olan KOBİ’lerin ve büyük ölçekli girişimlerin ithalat değerleri yıllar içinde dalgalanmalar görülmekle birlikte dönem sonunda azaldı. 2019 yılında KOBİ’lerin ithalat değeri 43 milyar dolar ve büyük ölçekli girişimlerin ithalatı ise 156 milyar dolar olarak gerçekleşti.
2019 yılında gerçekleştirilen toplam ithalatın sektörlere göre dağılımına bakıldığında; KOBİ’lerin 2019 yılında gerçekleştirdiği ithalatın %63,9’luk bölümünü ticaret sektörü oluştururken, bunu %30,9 ile sanayi sektörü takip etti.
2019 yılında KOBİ’lerin gerçekleştirdiği toplam ihracatın kıtalara ve ülkelere göre dağılımına bakıldığında; KOBİ’lerin en fazla ihracat yaptığı ülke 6 milyar 87 milyon dolarla Asya kıtasından Irak olurken, bunu sırasıyla 5 milyar 800 milyon dolarla Avrupa kıtasından Almanya, 2 milyar 768 milyon dolarla ABD ve 1 milyar 417 milyon dolarla Afrika kıtasından Libya izledi.
2019 yılında KOBİ’lerin gerçekleştirdiği toplam ithalatın kıtalara ve ülkelere göre dağılımına bakıldığında ise KOBİ’lerin en fazla ithalat yaptığı ülke 7 milyar 63 milyon dolarla Asya kıtasından Çin oldu. Çin’i 4 milyar 760 milyon dolarla Avrupa kıtasından Almanya, 1 milyar 672 milyon dolarla ABD ve 455 milyon dolarla Afrika kıtasından Mısır izledi.
KOBİ’lerin borçları
2015 yılında kısa vadeli yabancı kaynak toplamının %14,4’ü KOBİ’lere aitken, 2019 yılında bu oran %10,5’e düştü. Uzun vadeli yabancı kaynak toplamında KOBİ ağırlığı 2015 yılında %11,6’dan 2019 yılında %5,5’e düştü.
KOBİ’lerin 2015 yılında uzun vadeli banka kredisi kullanımı milyar TL iken, 2017 yılına 103 milyar TL’ye çıktı. 2019 yılında ise 70 milyar TL’ye düştü. Kısa vadeli banka kredileri ise 2015 yılında 36 milyar TL iken, 2019 yılında 18 milyar TL’ye düştü.
KOBİ nedir?
19/10/2005 tarih ve 2005/9617 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla 2006 yılında yürürlüğe giren ve son olarak 30/04/2018 tarih ve 2018/11828 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla da güncellenen yönetmeliğe göre; çalışan sayısı 250’den az olan ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosundan herhangi biri 125 milyon Türk Lirasını aşmayan girişimler Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) olarak tanımlanmış ve mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılarak her bir sınıf için eşik değerler belirlenmişti. Buna göre;
a) Mikro işletme: On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu üç milyon Türk Lirasını aşmayan çok küçük ölçekli işletmeler,
b) Küçük işletme: Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu yirmibeş milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler,
c) Orta büyüklükteki işletme: İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu yüzyirmibeş milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler olarak sınıflandırılıyor.
