Cumhuriyet’in kuruluşunun 94. yılına geldik. Gelecek yıl, cumhuriyet yönetiminin anlamının ders kitaplarında yer almaya başlanmasının 130. yılı dolacak. Mülkiye’de derslerine “Muş gûş dâred, divâr mûş dâred,/Pes divâr gûş dâred” (Farenin kulağı var, duvarda fare vardır, şu halde duvarın kulağı vardır) diyerek öğrencilerini jurnal tehlikesine karşı uyanık olmaya davet ederek başlayan Abdurrahman Şeref Efendi, Coğrafya-yı Umumi kitabında 
cumhuriyet kavramı üzerinde durmuştu.
Abdurrahman Şeref Efendi, kitabının 1888 yılındaki baskısında, “Kral ve hükümdarların hükümet ve saltanatları daimi ve hanedanlıklarına bağlıdır, cumhurreisleri muayyen (belirli) bir müddet zarfında muvakkaten (geçici olarak) hükumete memurdurlar” diye yazar. Bir süre sonra okul müdürlüğü görevinden alınır, kitabının 1907 baskısında ise artık “cumhuriyet kavramının yer aldığı satırlar yoktur. II. Abdülhamid’in sansürü kitaba da uzanmıştır.
1923’de cumhuriyetin ilanı sürecinde milletvekili olarak Mustafa Kemal’in yanındadır ve 11 Ağustos 1923’de II. Meclisin açılışına en yaşlı üye sıfatıyla başkanlık ederek açış konuşmasını yapar. Cumhuriyet Halk Fırkası grubunda yeni yönetim biçimi tartışılırken de, egemenliğin kayıtsız şartsız millette olması ilkesinden söz edilince bunun yönetim biçimini cumhuriyet olarak belirleme anlamına geldiğini söyler ve ekler: “Ama bu ad, bazılarına hoş gelmezmiş varsın gelmesin…”
Bir süredir, iktidar partisi, Cumhuriyetin 100. yılına gönderme yaparak “Hedef 2023” sloganını uluorta kullanmakta. İlgili partinin internet sitesinde açıklanan hedeflere bakılırsa, bunların günlük olağan işler listesi olduğu görülür. “ABD ile ilişkilerin geliştirilmesi” temennisinden, “Çubuk Çayı ıslahı ve Ankara Çayı yenileme çalışmaları tamamlanacak “a, “Obeziteyle mücadeleye okulda başlanacak” kadar akla gelen her şeyin 2023 hedefi olarak gösterilmesi, açıklanmayan bir başka hedefler listesi var mı, sorusunu akla getiriyor. Bir başka listeyi uzakta aramaya gerek yok.
Cumhuriyeti’nin kuruluş aşamasında kabul edilen ve “devrim yasaları” olarak da anılan bir dizi yasa, yönetim biçiminin temel özelliklerini belirleyen unsurlar olarak bilinmektedir. Bunlar, 1961 Anayasası’nın 153, 1982 Anayasası’nın da 174. maddesinde Anayasa’ya aykırılık iddialarına karşı koruma altına alınmış durumdadır.
Maddenin varlık nedeni, her iki Anayasa’da da “Türk toplumunu çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarma ve Türkiye Cumhuriyetinin lâiklik niteliğini koruma amacını güden” düzenlemeler olarak açıklanıyor. 1982 Anayasası için Danışma Meclisi’nin yazdığı gerekçede de, “…zaman zaman Atatürk inkılaplarının anlamını kavrayamayanların belirdikleri görüldüğünden, inkılapları Anayasanın himayesine alan 1961 Anayasasındaki hükmün yeni Anayasa korunması yerinde görülmüştür” diye yazıyor.
Koruma altında olan yasaların hangileri olduğunu anımsamakta yarar var:
- Tevhidi Tedrisat Kanunu;
- Şapka İktisâsı Hakkında Kanun;
- Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile Bir Takım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun;
- Türk Kanunu Medenisiyle kabul edilen, evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılacağına dair medenî nikâh esası ile aynı kanunun 110 uncu maddesi hükmü;
- Beynelmilel Erkamın Kabulü Hakkında Kanun;
- Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun;
- Efendi, Bey, Paşa Gibi Lâkap ve Unvanların Kaldırıldığına Dair Kanun;
- Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun.
Bu kanunlardan günümüzde sadece, resmi yazışmalarda uluslararası rakamların kullanılmasını öngören “Beynelmilel Erkamın Kabulü Hakkında Kanun” uygulanır nitelikte. Diğerlerinin varlıklarını sürdürmekte olduğunu savunmak nerede ise olanaksız.
Anlaşılan iktidar partisi 2023 yılına ulaşılmaya daha altı yıl varken yolun büyük bölümünü tamamlamış durumda.
Cumhuriyet Bayramımız kutlu olsun…
