AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılından 2016’ya kadar geçen süre içinde Türkiye’de üretilen tarımsal ürünlerin dünya üretimine oranının istikrarlı bir biçimde düşüş gösterdiği ortaya çıktı.
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü’ndeki görevinden OHAL KHK’sı ile ihraç edilen Utku Balaban, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden yararlanarak tarımsal ürünlerin durumunu ortaya
Utku Balaban
koydu. Sosyal medya hesabından hazırladığı karşılaştırmalı tabloları da paylaşan Balaban, Türkiye’nin Birleşmiş Milletler veri tabanına giren 104 tarımsal ürününün 34’ünün 2016 hasadının 2002’den küçük olduğuna dikkat çekiyor. Bu 34 ürün arasında nohut, fasulye, buğday, mercimek, narenciye, karpuz, kuru soğan, patates gibi tarım ürünleri yer alıyor.
Balaban, verilere ilişkin yaptığı değerlendirmede, Türkiye’nin Birlemiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü veri tabanında listelenen tarımsal ürünlerde dünya üretimi içindeki 2016’daki payının 2002’den yüzde 16 daha küçük olduğuna vurgu yapıyor.
2002 yılında dünyadaki kuru fasulye üretiminin yüzde 1,24’ü Türkiye’de yapılıyorken, bu oran 2016’da yüzde 0.88’e düştü. 2002’de kişi başına 3,77 kg kuru fasulye üretilirken 2017 verilerine göre bu miktar 2,96 kg’ye düştü. 2002-2016 kıyaslamasında Türkiye’nin dünya kuru fasulye üretimindeki payı, yüzde 30’a varan bir oranda küçülmüş durumda.
Utku Balaban’ın derlediği verilere göre, 2002 yılında Türkiye, ton bazında, dünya nohut üretiminin yüzde 7,7’sini gerçekleştirebilmişken 2016’daki pay yüzde 3,8’e düşmüş. Bu, AKP döneminde Türkiye’nin dünya nohut üretimindeki payı yarı yarıya küçüldüğü anlamına geliyor. 2002 yılında 9,8 kg olan kişi başı nohut üretimi, 2017’de 5,8 kg’a düştü.
Buğdayda 2002’de yüzde 3,3 olan Türkiye’nin dünya üretimindeki payı yaklaşık yüzde 20’lik bir küçülmeyle yüzde 2,7’ye düştü.
Temel gıdalar arasında yer alan mercimekteki durum daha vahim. 2002’de Türkiye’nin üretimdeki payı yüzde 18,9’u bulurken 2016’da bu oran 5,8’e düşmüş durumda. 2002’de Türkiye’de 565 bin, dünyada 3 milyon ton mercimek üretilmişken, 2016’da ise Türkiye’nin üretimi 365 bin tona düşerken, dünyadaki üretim 6,3 milyon tona ulaşmış. Kişi başı kırmızı ve yeşil mercimek üretimi 2002 yılında 8,5 kg iken, 2017’de 5,3 kg’a düştü.
Patatese gelince… 2002’de Türkiye dünya patates üretiminin yüzde 1,7’sini gerçekleştirirken, 2016’da bu oran yüzde 1,3’e düşmüş. Bu oran, Türkiye’nin üretimdeki payının yaklaşık olarak dörtte bir oranında küçüldüğü anlamına geliyor.
AKP’nin yönetiminde geçen 16 yılda, dünya kuru soğan üretiminde Türkiye’nin payı yüzde 40 küçüldü. 2002’de Türkiye’nin kuru soğan üretimindeki payı yüzde 3.9 iken bu oran 2016’da 2.3’e düştü.
Türkiye’nin dünya fındık üretimindeki payının gelişimi ise şöyle: 2002’de dünya fındık üretiminin yüzde 71.8’ini Türkiye karşılıyorken, 2016’da bu oran yüzde 56.5’e düştü. Başka bir deyişle fındıkta yüzde 20’lik bir düşüş söz konusu. Ancak Türkiye’de kişi başına düşen fındık miktarı bakımından kayda değer bir değişiklik olmadı. 2002’de kişi başına 9 kilogram fındık üretilirken bu miktar 2016’da 8.4 kilogram.
Aynı şekilde, Türkiye’nin dünya zeytin üretimindeki 2016 yılındaki payı 2002’deki payından yüzde 20 daha küçük. 2002’de Türkiye’nin payı 11.3’ken 2016’da 9.0’a düştü.
Cevizdeki durum daha da kötü. Dünya ceviz üretiminde Türkiye’nin 2016’daki payı, 2002 payından yüzde 40 daha küçük. 2002’de dünyadaki ceviz üretiminin yüzde 8.6’sı Türkiye’de gerçekleşiyorken 2016’da bu oran 5.2.
Narenciye’de 2002’den 2016’ya Türkiye’nin üretimdeki payı yarı yarıya azaldı. 2002’de dünya üretimindeki pay yüzde 0.04 iken 2016’da 0.02’ye geriledi.
2002’de Türkiye, dünyadaki sarımsak üretiminin yüzde 0.77’sini karşılıyorken 2016’da bu oran 0.51’e düştü.
Patlıcan üretiminde de 15 yılda ciddi bir düşüş var. 2002’dee dünya patlıcan üretiminin yüzde 3.2’si Türkiye’de gerçekleşiyorken, bu oran 2016’da neredeyse yarı yarıya azalarak yüzde 1.7’ye düştü. Pırasa’da ise 2002’de 18.3 olan oran 2016’da 10.8’e düştü. 2002 yılında 78 kg olan kişi başı patates üretimi, 2017’de 59 kg’a düştü.
Üretim alanlarının giderek azalması ve üreticinin kotaya bağımlı hale getirilmesini sonucu olarak işlenmemiş tütündeki durum da gerilemiş durumda. 2002’de dünyadaki tütün üretiminin yüzde 2.4’ü Türkiye’de iken bu oran yüzde 50’den fazla bir azalışla 1.1’e gerilemiş durumda. 2002 yılında 2,3 kg olan kişi başı tütün üretimi, yüzde 57 azalarak 2017’de 1 kg’a düşmüş. Buna paralele olarak 2002 yılında 406 bin olan tütün ekicisi sayısı 2015’de 56 bine gerilemiş durumda. Bu süreçte 350 bin kişi işini kaybetmiş.
Utku Balaban’ın hazırladığı tablolar:
